Cuộc Phiêu Lưu Của Phong Lan Ở Khu Vườn Thực Vật Mỹ

(Orchids at the U.S. Botanic Garden near the Capitol building in Washington)

Phong lan là một trong những loài hoa thú vị nhất trong tự nhiên. Chúng có đủ hình dáng, kích cỡ, màu sắc và phát triển trong mọi kiểu khí hậu, và tất cả chúng không đáng yêu như chúng ta nghĩ.

Đây là chương trình tin tức khoa học.

Hôm nay chúng tôi sẽ nói về vẻ đẹp và khía cạnh khoa học của loài phong lan, một trong những loài hoa thú vị nhất trong tự nhiên.

Nhiều người nghĩ rằng phong lan đẹp, thơm, đắc giá và phát triển ở rừng nhiệt đới. Nhưng những điều đó chưa đủ về loài hoa này. Có vài loại được tìm thấy trên vòng Bắc Cực. Và có vài loại có mùi rất khó ngửi. Không phải tất cả chúng điều đáng yêu. Nếu bạn muốn mua một nhánh phong lan thì bạn có thể mua với giá thấp hơn ngày trước rất nhiều.

Ngành kinh doanh phong lan có ý nghĩa rất quan trọng đối với những nơi như: Hà lan, Singapore, Đài loan và Thái lan. Cây và nhánh phong lan được dùng để trang trí rất phổ biến ở những nơi này.

Phong lan có đủ hình dáng, kích thước, kiểu mẫu, màu sắc và màu sắc hỗn hợp. Những loại hoa này có thể nhỏ hoặc lớn. Nhưng hầu hết điều có vài điểm chung. Những lá đài của phong lan tạo thành búp hoa trước khi nở. Hoa có 2 cánh tràng và cánh tràng thứ 3 là môi. Cấu trúc này của phong lan giống với hoa huệ tây và cây móng mắt.

Để sinh sản, hoa phong lan có những bộ phận sinh dục đực và cái kết hợp với nhau tạo thành một cấu trúc. Cấu trúc này được gọi là trụ nhị-nhụy. Trụ nhi-nhụy là phần quan trọng nhất để định dạng họ phong lan.

Không phải tất cả phong lan đều mọc trên mặc đất. Có vài loài mọc trên cây. Tuy nhiên, không giống như các loài ký sinh, chúng không lấy chất dinh dưỡng của cây.

Du khách gần đây đã biết về những loài phong lan ở khu vườn thực vật Hoa kỳ tại Washington D.C. Viện bảo tàng quốc gia Hoa kỳ và ban dịch vụ nghề làm vườn của viện Smithsonian ra mắt chương trình, " Phong lan: một cuộc giao lưu văn hóa."

Tonya Jhonson, một trong những du khách, đã đến buổi triển lãm cùng với trẻ em ở viện hàn lâm Cơ Đốc giáo tại Landover, Maryland. Cô đã giúp những đứa trẻ khám phá các loài phong lan.

Những loại phong lan tươi tạo thành 7 sắc cầu vòng ở tòa nhà kính của khu vườn thực vật. Những cây phong lan đang nở ngoài chậu, leo trên cây hoặc mọc tràng đầy ra ngoài giỏ trong bộ sưu tập cố định của khu vườn.

Có 25 nghìn loài phong lan đã được thống kê trên thế giới. Một quả cầu lớn màu xanh gần cổng của cuộc triển lãm ghi nơi xuất xứ của các loại phong lan. Nhiều loài phong lan trong một khu vực được ghi cạnh nhau. Ví dụ như Costa Rica có 1500 loài. Mỹ có 70 loài và vùng viễn bắc có 4 loài.

Những dấu hiệu và bảng hiệu treo lơ lững kể các câu chuyện của các loài cây trong cuộc triển lãm. Một vài loại phong lan trong giống như sâu bọ, bướm, ong hoặc nhệnh. Những loài khác giống như các vì sao, cái tách hoặc pháo bông.

Hình dáng của một con rồng nhiều màu sắc, có răng làm cho người ta chú ý đến thông tin của các loài phong lan ở Sri Lanka. Phong lan đóng vai trò quan trọng trong các sự kiện đặc biệt của quốc gia và sự thịnh vượng của quốc gia này. Có một biểu ngữ viết hoa  phong lan ở Sri Lanka có giá 100.000 rupi. Một biểu ngữ khác ghi chữ Phong lan sắc sảo có giá 5 đô la có nguồn gốc từ Singapore.

Nhiều du khách ở cuộc triển lãm nói họ có thể nhận ra một vài loài phong lan phổ biến. Ví dụ, người ta chú ý rất nhiều đến cây phong lan có tên Cattleya.

Nó thỉnh thoảng được gọi là phong lan áo cánh. Người ta đeo nhánh hoa trên quần áo để tham dự những sự kiện quan trọng như: sinh nhật hay ngày của mẹ. Cattleya có nhiều loại. Hầu hết chúng có nguồn gốc thượng tầng ở rừng nhiệt đới ẩm tại trung và nam Mỹ. Chúng cần có thời tiết ấm áp để phát triển tốt.

Phong lan Cattleya được mọi người biết đến là nhờ William Cattley*, một nhà thực vật học người Anh. Năm 1818, Cattley đã nhặt loại phong lan này ra khỏi thùng rác. Vào thời đó, nó dược dùng như vật liệu đóng gói để bảo vệ cho những cây phong lan khác có nguồn gốc từ Bra-xin. Cattley đã thành công trong việc mang loài thực vật không tên tuổi này thành một loài hoa. Sau đó, một nhà thực vật học khác đã đặt tên cho loài hoa này là Cattleya để tưởng nhớ người đã phát hiện ra nó.

Người ta thường miêu tả màu sắc đậm của miệng phong lan Cattleya là " phô trương ". Nhưng bộ phận này có chức năng khác quan trọng hơn là vẻ đẹp của nó. Nó đóng vai trò như chỗ đáp xuống cho ong và những côn trùng khác trong quá trình phát tán phấn hoa. Màu sắc và kiểu dáng của miệng hoa có chức năng thu hút côn trùng.

Phong lan Sơ có tên và hình dáng thú vị. Vì thế, không có gì ngạc nhiên khi thấy loài hoa này giống như khăn che đầu của các sơ Thiên Chúa giáo. Phong lan Sơ có nguồn gốc ở Trung Quốc. Nó đến Hoa kỳ vào thế kỷ XVIII. Hoa có thể lớn đến 13 xen-ti-mét theo chiều rộng. Vài loại có miệng nâu và miệng hoa hơi tím. Những màu sắc khác gồm: vàng, đỏ và nâu.

Phong lan Vanilla cũng có một hình thức đặc biệt. Quả nằm bên trong những vỏ lá dày. Lá mọc trên thân cây. Vanilla là gia vị trong thức ăn. Những dấu chấm đen nhỏ xíu trong kem Vanilla là từ vỏ hạt của phong lan Vanilla. Phong lan này phát triển ở rừng nhiệt đới Mê-hê-cô. Nó cũng có ở Madagascar, nam Mỹ, trung Mỹ và những khu vực ấm áp ở châu Á và châu Phi.

Cắt phong lan mọc trong tự nhiên là vi phạm pháp luật. Nhưng lâm tặc thường xuyên làm điều đó. Loài phong lan sinh sản rất khó khăn. Chúng phụ thuộc vào chim, ong hoặc côn trùng để phát tán phấn hoa của chúng đến những cây phong lan khác.

Vài loài phong lan dẫn dụ những kẻ thụ phấn của nó. Những cây này tạo ra mùi hương hấp dẫn những kẻ thụ phấn khó tính. Những loài phong lan khác dẫn dụ ruồi đực bằng cách biến mình trông giống như ruồi cái. Bên cạnh đó còn có những loài phong lan khác dùng bẫy tạm thời bắt những kẻ thụ phấn. Đó là hoạt động bắt côn trùng chạm vào phấn phong lan. Cây phong lan bắt côn trùng trên cơ thể chúng và di chuyển côn trùng đến những hoa khác. Một khi đóa hoa thứ hai được thụ phấn thì quả bắt đầu hình thành.

Quả phong lan phát triển từ từ. Có khi mất cả tháng phát triển bên trong vỏ. Vỏ nhỏ nhưng chứa tới 3000 hạt. Khi vỏ mở thì các hạt này bay trong không khí. Nhưng chúng không phát triển được ở mọi nơi.

Những hạt này cần phải được ở gần rễ nấm. Vì hạt thiếu dưỡng chất nên nhờ nấm cung cấp thức ăn cho chúng. Nhưng nấm thì hiếm và môi trường sống của chúng bị đe dọa.

Thomas Mirenda là một chuyên gia sưu tầm phong lan ở viện Smithsonian. Ông Mirenda nói nhiều loài phong lan mọc trong tự nhiên phụ thuộc hoàn toàn vào môi trường sống của chúng. Sự phát triển của con người hoặc thiên tai tự nhiên có thể thay đổi môi trường đó. Nhiều loài phong lan không thể sinh sản nếu chim và côn trùng không còn sống ở khu vực đó nữa. Ông ấy nói nạn phá rừng và thay đổi khí hậu là hai trong những nguyên nhân.

Ông Mirenda cũng nói số tiền dành cho việc bảo tồn phong lan là rất ít. Ông ta nói hoạt động tài chính bảo vệ loài này cũng hiếm hoi như bản thân nó.

Ngày nay, khoa học và công nghệ có thể tạo ra phong lan với số lượng lớn trong điều kiện nhà kính. Vào 1917, một nhà khoa học ở đại học Correll, Lewis Knudsen đã phát hiện rằng dưới những điều kiện thích hợp thì phong lan có thể phát triển mà không cần nấm. Ông ấy phát hiện rằng hạt có thể nẩy nầm nếu hạt có thể phát triển trong chế phẩm đặc biệt. Chế phẩm đó có thành phần cơ bản là đường và giống như keo động vật, một loại thức ăn. Phương pháp đó đã được sử dụng trong vài năm sau trong những nhà kính.

Sinh sản vô tính phân cắt cũng là một phương pháp hiện đại phổ biến. Quy trình là tìm kiếm và nuôi cấy mô phân sinh ở thực vật. Sự phát triển năng động là ở bộ phận đó. Trong quy trình này một mảnh nhỏ của mô được lấy ra từ cây phong lan có chất lượng cao. Mảnh đó lại tiếp tục bị cắt ra thành nhiều miếng nhỏ hơn và nuôi trong phòng thí nghiệm. Nhiều bảng sao chép chính xác của phong lan được tạo ra. Dù mọc trong tự nhiên hay nhân tạo thì người yêu phong lan cho rằng chúng là những loài hoa đẹp nhất trên mặt đất.
Nghe và đọc bài bằng tiếng Anh 

(*) Thông tin này hiện nay vẫn chưa khẳng định được.

Bài viết có nhãn Tin Tức Khoa Học được dịch từ mục Science in The News của www.voanews.com